Podczas Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa w dniu 14 lutego 2025 r., stowarzyszenie europejskiego sektora elektroenergetycznego Eurelectric, którego członkiem jest Polski Komitet Energii Elektrycznej, zaprezentowało raport pt. „Redefining energy security in the age of electricity”. Został on opracowany we współpracy z renomowaną firmą doradczą Compass Lexecon. W pracach analitycznych uczestniczył PKEE.
Opracowanie obejmuje zagadnienia związane z bezpieczeństwem energetycznym w Europie. W raporcie wskazano konieczność ponownego zdefiniowania bezpieczeństwa energetycznego z uwagi na napięcia geopolityczne, zagrożenia dla infrastruktury, zmiany, jak również utrudnione globalne relacje handlowe. Eurelectric wskazuje, że kluczem do przejścia na bezpieczniejszy, bardziej odporny i zrównoważony system energetyczny w Unii Europejskiej są elektryfikacja, czysta energia elektryczna oraz stabilne i elastyczne moce.
Jak podkreśla Dariusz Marzec, Prezes Rady Zarządzającej PKEE – „Raport wskazuje, że zmniejszenie zależności od paliw kopalnych, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw energii zarówno w krótkim, jak i długim okresie, wymaga integracji zależnych od pogody odnawialnych źródeł energii z elastycznymi i stabilnymi źródłami gwarantującymi dostawy energii niezależnie od warunków atmosferycznych. Państwa członkowskie UE powinny mieć możliwość wdrażania mechanizmów wynagradzania wytwórców energii za utrzymywanie wysoce elastycznych mocy szczytowych, jako stałych elementów budowania bezpieczeństwa energetycznego”.
Bezpieczeństwo dostaw 2.0
Obecna strategia bezpieczeństwa energetycznego Unii Europejskiej została przyjęta w 2014 roku, gdy państwa członkowskie UE w dużym stopniu polegały na imporcie rosyjskich paliw, a odnawialne źródła energii stanowiły niewielką część miksu energetycznego. Obraz ten ulega zasadniczej zmianie. W raporcie oszacowano, że w perspektywie do 2050 roku import energii zmniejszy się w Unii głównie dzięki elektryfikacji transportu i ogrzewania. Zgodnie z REPowerEU źródła odnawialne mają odpowiadać za 69% całkowitej produkcji energii elektrycznej do 2030 roku.
W raporcie wskazano konieczność nowego i holistycznego podejścia do bezpieczeństwa dostaw energii. Eurelectric wskazuje, że aby zapewnić je w coraz bardziej zelektryfikowanym systemie energetycznym, należy przeformułować i poszerzyć definicję bezpieczeństwa energetycznego. Powinna ona uwzględniać dodatkowe aspekty, takie jak stabilne moce wytwórcze i usługi elastyczności, sieci przesyłowe i dystrybucyjne, a także dostawy surowców i odporność łańcucha dostaw.
Elektryfikacja dla energetycznej niezależności
Według autorów opracowania, energia elektryczna odegra kluczową rolę w osiąganiu celów dekarbonizacji i bezpieczeństwa dostaw energii. Jeśli Europa ma zrealizować swoje ambicje w zakresie obniżania emisji gazów cieplarnianych, zapotrzebowanie na energię elektryczną w ciągu najbliższych dekad będzie rosło znacznie szybciej, niż w ciągu ostatnich trzydziestu lat. Dla powodzenia planów elektryfikacji i wsparcia konkurencyjności unijnego przemysłu konieczne jest zapewnienie akceptowalnych cen energii dla odbiorców. Odpowiednie ramy dla inwestycji w sektorze energetycznym są zatem kluczowe dla gospodarki.
Bezpieczny system energetyczny potrzebuje stabilnych źródeł i elastyczności
Zgodnie z raportem, system energetyczny będzie potrzebował znacznych elastycznych mocy do stabilizacji zależnych od pogody odnawialnych źródeł energii. Eurelectric szacuje, że do 2030 roku 175 GW powinno pochodzić z nowych technologii magazynowania energii i odpowiedzi strony popytowej (DSR). Aby zachęcić uczestników rynku do inwestycji, kluczowe znaczenie będą miały mechanizmy wynagradzania mocy i programy wsparcia elastyczności. Zatem jeśli rynki energii nie będą w stanie zapewnić niezbędnych inwestycji to państwa członkowskie powinny mieć możliwość wdrożenia mechanizmów mocy dedykowanych źródłom wytwórczym o stabilnym profilu pracy oraz mechanizmów wynagradzających elastyczność dla instalacji takich, jak magazyny energii. Decyzja o wdrożeniu tych mechanizmów powinna być podejmowana na szczeblu krajowym.
Sieci elektroenergetyczne podstawą transformacji
Dodatkowo, jak wskazują autorzy raportu, dobrze rozwinięta infrastruktura do przesyłu energii elektrycznej jest kluczowa dla ogromnych projektów energetycznych, takich jak morskie farmy wiatrowe i elektrownie jądrowe. Jest także istotna dla umożliwienia transgranicznej wymiany energii elektrycznej. Należy jednak zauważyć, że około 70% przyszłych mocy OZE i magazynów energii będzie podłączonych na poziomie sieci dystrybucyjnej. Eurelectric szacuje, że do 2050 roku inwestycje w sieci dystrybucyjne wyniosą około 67 mld euro rocznie dla państw UE i Norwegii. Kwotę tę można istotnie zmniejszyć, jeśli wprowadzone zostaną odpowiednie zachęty regulacyjne, m.in. umożliwiające inwestycje wyprzedzające, czy wykorzystanie przez operatorów systemów dystrybucyjnych rozwiązań w zakresie elastyczności.
Prezentacja raportu podczas Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa
Pierwsza prezentacja raportu odbyła się w ramach Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa. W dyskusji zatytułowanej „Dekada zakłóceń: ponowne przemyślenie bezpieczeństwa energetycznego w Europie” zorganizowanej przez Eurelectric wzięli udział m.in. byli komisarze, czołowi eksperci ds. energetyki oraz przedstawiciele rządów. Uczestnicy spotkania podkreślali rosnącą rolę zagrożeń dla bezpieczeństwa Europy, stąd podejmowane przez raport zagadnienia powinny mieć w coraz większym stopniu odzwierciedlenie w strategiach i działaniach na rzecz bezpieczeństwa Europy.