Komisja Europejska 2 maja 2018 r. Przedstawiła propozycję wieloletnich ram finansowych (WRF) Unii Europejskiej na lata 2021-2027. Szczegóły dotyczące poszczególnych polityk i programów wydatków zostaną opublikowane w okresie 29 maja – 12 czerwca 2018 r. Komisja Europejska postuluje zakończenie procesu legislacyjnego związanego z WRF 2021-2027 przed wyborami do Parlamentu Europejskiego, które odbędą się w maju 2019 r. Poniżej przedstawiono ocenę kluczowych obecnie znanych propozycji WRF 2021-2027 dotyczących sektora energetycznego.
Najważniejsze propozycje po stronie wydatkowej dotyczące sektora energetycznego i celów związanych ze zmianami klimatycznymi
Komisja Europejska zaproponowała zwiększenie środków na cele związane ze zmianami klimatycznymi z 20% w ramach WRF 2014-2020 do 25% całego budżetu UE w latach 2021-2027. W wartościach bezwzględnych oznacza to wzrost wydatków na ten cel z 206 mld euro do 320 mld euro w latach 2021-2027. W szczególności zaproponowano zwiększenie środków na instrument „Łącząc Europę” w obszarze energetyki do 8,6 mld euro (z 5,8 mld euro w latach 2014-2020) oraz w programie LIFE (program działań na rzecz środowiska i klimatu) do 5,4 mld euro (z 3,4 mld euro w latach 2014-2020). Jednocześnie Komisja Europejska zaproponowała redukcję środków na rozwój regionalny i fundusze spójności do 273 mld euro oraz rozszerzenie katalogu kryteriów, na podstawie których będą alokowane te środki, o takie czynniki jak stopa bezrobocia, klimat zmiana, przyjmowanie i integracja uchodźców, a także ściślejszy związek wydatków z wnioskami i zaleceniami Komisji w ramach „European Semester”.
Niestety Komisja w ramach priorytetów dotyczących polityki energetycznej i klimatycznej nie zaproponowała wsparcia transformacji krajów i regionów zależnych od węgla, np. W postaci dedykowanego funduszu transformacji energetycznej postulowanego przez europejskąParlament 1. Należy podkreślić, że byłoby to zgodne z założeniami Platformy Regionów Węglowych w Transformacji powołanej przez Komisję w 2017 r. Ponadto postulat utworzenia takiego dedykowanego funduszu był wielokrotnie zgłaszany przez europejskie związki zawodowe2. , a także EURELECTRIC – największa organizacja reprezentująca europejski przemysł elektroenergetyczny3. Zdaniem PKEE ostateczny kształt WRF 2021-2027 powinien uwzględniać wśród swoich priorytetów skuteczne wsparcie modernizacji energetycznej w krajach i regionach silnie uzależnionych od węgla, co byłoby zgodne z ambicjami Unii. w sprawie zmian klimatycznych i celów porozumienia paryskiego.
Kluczowe propozycje Komisji Europejskiej po stronie dochodowej Wieloletnich Ram Finansowych 2021-2027 w zakresie celów energetyczno-klimatycznych – część dochodów z aukcji CO2 ma stać się nowym zasobem własnym UE
W związku z wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej i koniecznością poszukiwania dodatkowych źródeł przychodów Komisja Europejska zaproponowała w systemie środków własnych UE pozyskanie środków m.in. ze sprzedaży uprawnień do emisji CO2 w ramach EU ETS . We wniosku zakłada się, że państwa członkowskie wniosą do nowego budżetu UE do 30% dochodów ze sprzedaży uprawnień do emisji przydzielonych zgodnie z art. 10 ust. 2 lit. a dyrektywy EUETS4. Jednocześnie Komisja proponuje wyłączenie z nowego źródła przydziałów dla lotnictwa, przydziałów z funduszu modernizacyjnego i innowacyjnego oraz z puli solidarnościowej.
Komisja Europejska proponuje również nałożenie obowiązku wpłacania do 30% ekwiwalentu rynkowej wartości uprawnień, które mogą być przydzielane bezpłatnie producentom energii elektrycznej na podstawie art. 10c dyrektywy EU ETS. Szacuje się, że 1 Parlament Europejski, Sprawozdanie w sprawie kolejnych WRF: Przygotowanie stanowiska Parlamentu w sprawie WRF na okres po 2020 r. (2017/2052 (INI)), A8-0048 / 2018, 28.2.2018r.2 Europejska Konfederacja Związków Zawodowych, Odnowiona polityka przemysłowa UE – reakcja ETUC. Przyjęte na posiedzeniu Komitetu Wykonawczego w dniach 25-26 października 2017 r.3 Oświadczenie EURELECTRIC, Wieloletnie ramy finansowe na okres po 2020 r., Październik 2017 r. 4 COM (2018) 325 final, Wniosek dotyczący decyzji Rady w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej, Bruksela, dnia 2.5 .2018.wartość przychodów, które zostałyby osiągnięte przez państwo członkowskie, gdyby uprawnienia nie zostały przydzielone bezpłatnie. Dotyczy to następujących krajów kwalifikujących się do skorzystania z możliwości bezpłatnego przydziału uprawnień wytwórcom energii elektrycznej – Bułgarii, Czech, Estonii, Chorwacji, Litwy, Łotwy, Polski, Rumunii, Słowacji i Węgier. Dokładny próg procentowy wysokości składki, który nie może przekroczyć 30%, ma zostać określony w przepisach wykonawczych.
Główne postulaty PKEE dotyczące propozycji Wieloletnich Ram Finansowych 2021-2027 w sprawie celów energetyczno-klimatycznych
Polskie Stowarzyszenie Energii Elektrycznej popiera zwiększenie środków finansowych na cele klimatyczne do poziomu 25% w Wieloletnich Ramach Finansowych 2021-2027. Wyrażamy jednak zaniepokojenie zmniejszaniem się środków na rozwój regionalny i fundusze spójności, które mogą być przeznaczone na inwestycje mające na celu modernizację polskiej elektroenergetyki.
Biorąc pod uwagę fakt, że sektor ten w dużej mierze oparty jest na węglu, transformacja sektora elektroenergetycznego w Polsce wymaga relatywnie dużo większych inwestycji niż w innych państwach członkowskich. Szacunki wskazują, że nakłady inwestycyjne niezbędne do dekarbonizacji sektora tylko w okresie 2021-2030 wyniosą ok. 250 mld zł, a koszt zakupu uprawnień ETS to ok. 130 mld zł (ponad 30 mld euro).
To ogromne wyzwanie dla kraju, w którym PKB na mieszkańca nadal należy do najniższych w Unii Europejskiej5. Tym samym rozwój regionalny i fundusze spójności będą stanowić istotne źródło finansowania, które będzie wspierało przezwyciężenie powyższego wyzwania zgodnie z celami polityki klimatycznej Unii i postanowieniami Porozumienia paryskiego.
Wyrażamy zaniepokojenie brakiem specjalnego funduszu przeznaczonego na sprawiedliwą transformację energetyczną regionów zależnych od węgla. W szczególności środki te powinny być przeznaczone na szybszą modernizację sektora w kierunku niskiej emisji, ograniczenie ubóstwa energetycznego oraz na wsparcie innowacji w energetyce.
Brak utworzenia takiego funduszu przy jednoczesnym ograniczeniu środków na rozwój regionalny i fundusz spójności mocno ogranicza możliwości transformacji energetycznej przez państwa członkowskie i regiony o wysokim udziale zatrudnienia w górnictwie i wytwarzaniu energii elektrycznej z węgla , także w Polsce. Biorąc pod uwagę, że większość tych krajów i regionów ma PKB na mieszkańca niższy niż średnia UE, taka transformacja będzie dla nich ogromnym wyzwaniem. Brak priorytetowego potraktowania tego wyzwania w ramach funduszy WRF 2021-2027 może w konsekwencji przyczynić się do narastania dysproporcji w poziomie rozwoju europejskich regionów i do obniżenia ich konkurencyjności, a tym samym pozostanie w sprzeczności z priorytetami Unii Europejskiej.
Opowiadamy się za propozycjami Komisji mającymi na celu zwiększenie dochodów budżetowych m.in. poprzez zwiększenie środków własnych. Jednocześnie uważamy, że zaopatrywanie budżetu Unii powinno być równomiernie rozłożone między państwa członkowskie i sprawiedliwie uwzględniać ich możliwości finansowe. Dlatego negatywnie oceniamy propozycję pozyskania środków ze sprzedaży uprawnień EU ETS.
Udział Polski w całkowitej emisji CO2 w UE wynosi około 9%. Polska ma trzykrotnie większy udział w emisjach w Unii Europejskiej niż jej wkład do budżetu UE wynoszący około 3%. Udział do 30% wpływów ze sprzedaży na aukcji krajowej puli uprawnień stanowi znacznie większe obciążenie dla Polski niż w przypadku państw członkowskich o mniejszym udziale w emisjach unijnych w porównaniu do składki do budżetu UE . Obciążenie to staje się jeszcze większe, gdy weźmie się pod uwagę fakt, że Komisja proponuje objęcie zakresem składki także do 30% ekwiwalentu bezpłatnego prawa przeznaczonego na modernizację energetyki.
Jednocześnie należy podkreślić, że zdaniem Komisji Europejskiej dochody uzyskane z powyższego wkładu środków z EU ETS będą średnio w skali roku zaledwie od 0,65% do 1,64% wszystkich dochodów budżetu UE w 2021 r. 2027 r. (Średnio od około 1,2 do 3,0 mld euro rocznie w zależności od ceny praw). Dotychczasowe doświadczenia z ewolucją cen uprawnień EU ETS potwierdzają ich dużą nieprzewidywalność. W związku z tym słuszne jest pytanie o możliwość znalezienia innego, bardziej sprawiedliwego i bardziej przewidywalnego źródła przychodów, mniej kontrowersyjnego i mniej obciążającego niż pozyskanie środków ze sprzedaży uprawnień w ramach EUETS, zaproponowanej przez Komisję Europejską.
Do pobrania: