Polski Komitet Energii Elektrycznej (PKEE) w odpowiedzi na konsultacje publiczne Komisji Europejskiej w sprawie rewizji dyrektywy ETS[1] zwrócił szczególną uwagę na odzwierciedlenie różnych punktów startowych państw członkowskich UE poprzez proporcjonalnie zwiększenie środków kompensacyjnych oraz planowane rozszerzenia systemu EU ETS na nowe sektory.
Proporcjonalne do nowego celu redukcyjnego zwiększenie mechanizmów kompensacyjnych
Osiągnięcie do roku 2050 przez Unię Europejską zerowej emisyjności netto wymaga znacznych nakładów inwestycyjnych, które w przypadku Polski szacuje się na 179-206 mld euro dla samego tylko sektora energetycznego. Przy przyjęciu scenariusza redukcji emisji o 55% do roku 2030, całkowity koszt uprawnień do emisji dwutlenku węgla w polskiej energetyce wyniesie 68,5 mld euro. W związku z istotnie większym wysiłkiem redukcyjnym oraz wciąż dominującym udziałem stałych paliw kopalnych w wytwarzaniu energii w Polsce, PKEE wzywa Komisję do znacznego zwiększenia liczby uprawnień przeznaczonych na Fundusz Modernizacyjny i „pulę solidarnościową”.Zwiększenie wolumenu uprawnień powinno wykraczać poza rekompensatę spowodowaną Brexitem oraz już ustanowioną w przepisach dyrektywy możliwość dodatkowej alokacji na poziomie 0,5%[3].
Wykorzystanie dochodów ze sprzedaży uprawnień do emisji
Rewizja dyrektywy ETS powinna zapewnić właściwy sposób zarządzania przychodami z aukcji uprawnień do emisji. Jak wskazano w ocenie wpływu zwiększonego celu redukcji emisji w 2030 r., to przede wszystkim sektor energetyczny może w tak krótkiej perspektywie zrealizować największą część wyższego wysiłku redukcyjnego. Biorąc pod uwagę fakt, iż Komisja wskazuje w dokumencie, że przy przyjęciu 55% celu redukcyjnego do 2030 r. energetyka będzie musiała zredukować swoje emisje o ok. 76%, główny kierunek inwestycji powinien koncentrować się na transformacji sektora wytwarzania. Państwa członkowskie powinny przeznaczyć określoną część przychodów ze sprzedaży uprawnień do emisji dwutlenku węgla na inwestycje wspierające transformację ich miksu energetycznego.
Ewentualne rozszerzenie zakresu EU ETS
Aby osiągnąć ambitne cele UE w zakresie energii i klimatu, wszystkie sektory gospodarki powinny aktywnie przyczyniać się do transformacji energetycznej. Podczas, gdy w sektorach objętych EU ETS w ostatnich latach obserwowano stały spadek emisji, w niektórych obszarach objętych rozporządzeniem w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego (ESR) odnotowano stagnację lub wręcz wzrost emisji.
Zdaniem PKEE, aby jak najlepiej rozwiązać zaadresować powyższe rozbieżności, przyszła rewizja ESR powinna niezależnie od dyskusji na temat celu w sektorach non-ETS, utrzymać obecny zakres sektorowy, równolegle z ewentualnym stopniowym rozszerzaniem systemu handlu emisjami. Ponadto uważamy, że jakiekolwiek przyszłe rozszerzenie systemu EU ETS, czy rewizje ESR nie powinny nakładać dodatkowych obciążeń na sektory już objęte EU ETS. Zwracamy uwagę na fakt, że ewentualne zmiany powinny następować równolegle z odpowiednim zwiększeniem liczby uprawnień i/lub wprowadzeniem programów przejściowych dla nowych instalacji.
PKEE stoi na stanowisku, że wkład w redukcję emisji powinno mieć jak najwięcej sektorów gospodarki. Jednak, rozszerzenie EU ETS na transport morski i rozważane włączenie innych sektorów w tym budownictwa i transportu drogowego, spowoduje znaczne podniesienie łącznej wielkość emisji objętych systemem. Z drugiej zaś strony, ponieważ sektor transportu drogowego i budownictwa nie jest podatny na sygnał cenowy kreowany przez EU ETS, ze względu na ograniczoną dostępność rozwiązań niskoemisyjnych, które można wdrożyć na dużą skalę, wzrośnie presja cenowa na sektory już objęte systemem.
Potencjalne, rozszerzenie zakresu EU ETS powinno być skorelowane z analogicznym zwiększeniem liczby uprawnień i/lub wprowadzeniem rozwiązań przejściowych dla nowych podmiotów. W przeciwnym razie dodatkowy koszt zakupu uprawnień w obszarach transportu i budynków zostanie przerzucony na odbiorców końcowych, których częstokroć nie stać na wdrożenie rozwiązań skutecznie ograniczających emisje. W związku z tym uważamy, że kwestia odpowiedniego zaadresowania emisji dwutlenku węgla z tych sektorów będzie o wiele bardziej skuteczna dzięki wprowadzeniu dodatkowych środków, programów krajowych przy możliwym wsparciu funduszy europejskich, które pozwolą m.in. w ramach polityk dotyczących renowacji budynków na realne ograniczenie emisji z sektora komunalno-bytowego, bez nadmiernego obciążenia mieszkańców.
Nie popieramy też propozycji włączenia do systemu EU ETS instalacji termicznego przekształcania odpadów ani objęcia obowiązkiem zakupu uprawnień do emisji wszystkich pochodzących ze spalania paliw kopalnych. Termiczne przekształcanie odpadów w wysokosprawnej kogeneracji spełniając wymogi hierarchii postępowania z odpadami, umożliwia rozwój efektywnego energetycznie ciepłownictwa systemowego.
Dostosowanie puli uprawnień do emisji do nowego celu klimatycznego
Zgodnie z analizami, podwyższenie celu redukcyjnego UE do co najmniej 55% spowoduje w kolejnym okresie rozliczeniowym EU ETS wzrost liniowego współczynnika redukcji (LRF) z 2,2% do 3,7%, a w konsekwencji znacznie przyspieszy spadek całkowitej liczby uprawnień. Będzie to miało wyraźny wpływ na sektor wytwarzania energii i przemysł, powodując gwałtowny wzrost ceny uprawnień do emisji, a także zwiększając koszty produkcji oraz ryzyko „ucieczki emisji”. Z tego względu, PKEE rekomenduje stosowanie najbardziej przewidywalnej i stabilnej metody wdrożenia nowego celu tak, aby uczestnicy systemu EU ETS mieli jak największą pewność co do liczby uprawnień dostępnych na rynku w nadchodzących latach. Pozwoli to też państwom członkowskim na odpowiednie oszacowanie wartości dochodów aukcyjnych, które mogą zostać przeznaczone na transformację ich miksu energetycznego.
System EU ETS i inne polityki europejskie
Rewizja dyrektywy ETS powinna uwzględniać trwające obecnie prace nad projektem mechanizmu dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (CBAM), zwłaszcza w kontekście wyższych kosztów energii elektrycznej w niektórych państwach członkowskich, oraz jego wpływu na przemysł. W ocenie PKEE, projektując nowe zasady należy unikać realizacji tożsamych celów środowiskowych przez różne polityki europejskie. Mogłoby to osłabić wiodącą rolę systemu EU ETS jako głównego instrumentu prowadzącego do redukcji emisji w UE. Dotyczy to zwłaszcza zapowiedzianych zmian dyrektywy w sprawie opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej. Ponadto dokonując przeglądu systemu EU ETS należy uwzględnić możliwość realizacji nowych celów w świetle Dyrektyw w sprawie odnawialnych źródeł energii i w sprawie efektywności energetycznej.
Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE, Dz.U. L 275 z 25.10.2003, s. 32.
Scenariusze energetyki niskoemisyjnej dla Polski i UE do 2050 roku, CAKE, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE).
Zgodnie z szacunkami ERCST w wyniku Brexitu liczba uprawnień dedykowanych do Funduszu Modernizacyjnego spadnie z obecnie szacowanych 310 mln do 275,6 mln uprawnień a przy przyjęciu 55% celu redukcji emisji wolumen uprawnień dedykowanych do Funduszu Modernizacyjnego wyniesie 240,3 mln, czyli będzie o 22% niższy niż kompensacje ustalone w 2018 r. dla 40% celu redukcji emisji.
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Ambitniejszy cel klimatyczny Europy do 2030 r. Inwestowanie w przyszłość neutralną dla klimatu z korzyścią dla obywateli, COM/2020/562
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/842 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie wiążących rocznych redukcji emisji gazów cieplarnianych przez państwa członkowskie od 2021 r. do 2030 r. przyczyniających się do działań na rzecz klimatu w celu wywiązania się z zobowiązań wynikających z Porozumienia paryskiego, Dz.U. L 156 z 19.6.2018, str. 26—42
Wpływ Europejskiego Zielonego Ładu na cel redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. oraz ceny uprawnień do emisji CO2, CAKE, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE).
Dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej, Dz, U. L 283, 31.10.2003, str. 51-70
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001/UE z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, Dz.U. L 328 z 21.12.2018, str. 82-209.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej wraz ze zmianami wprowadzonymi Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2002 z dnia 11 grudnia 2018 r., Dz.U. L 328 z 21.12.2018.